Τερματισμός της απασχόλησης για λόγους πλεονασμού και η χρήση των διάφορων ΑΙ εφαρμογών και μηχανισμών στην Κύπρο
Αιτιολογεί τερματισμό απασχόλησης για λόγους πλεονασμού, η χρήση των διάφορων ΑΙ εφαρμογών και μηχανισμών; Ένα ερώτημα το οποίο δεν έχει μέχρι στιγμής κριθεί δικαστικά και η απάντηση του δεν είναι τόσο ξεκάθαρη όσο ιδανικά θα ήθελε να γνωρίζει κάθε εργοδότης αλλά και εργοδοτούμενος.
Σύμφωνα με τον περί Τερματισμού της Απασχόλησης Νόμο(Ν. 24/67) εργοδοτούμενος θεωρείται πλεονάζων όταν η εργοδότηση του τερματιστεί βάσει των συγκεκριμένων λόγων που αναφέρονται στο Άρθρο 18 του εν λόγω Νόμου. Οι λόγοι αυτοί αφορούν είτε το ότι ο εργοδότης έπαυσε ή προτίθεται να παύσει να διεξάγει την επιχείρηση ή τον τόπο της επιχείρησης στην οποία εργοδοτείται ο εργοδοτούμενος είτε για αιτίες που αφορούν και σχετίζονται πλήρως με την λειτουργία της επιχείρησης του. Οι αιτίες αυτές αφορούν τον εκσυγχρονισμό ή την μηχανοποίηση ή οποιαδήποτε άλλη αλλαγή στις μεθόδους παραγωγής ή οργάνωσης της επιχείρησης και η οποία ελαττώνει τον αριθμό των αναγκαίων εργοδοτουμένων, η αλλαγή στα προϊόντα ή στις μεθόδους παραγωγής ή της αναγκαίας ειδικότητας των εργοδοτουμένων, η κατάργηση τμημάτων της επιχείρησης, ο περιορισμός του όγκου της εργασίας ή της επιχείρησης και άλλοι σχετικοί παράγοντες με την αγορά και τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες της επιχείρησης.
Βάσει επομένως του Ν. 24/67 και του λόγου του εκσυγχρονισμού,της μηχανοποίησης ή οποιασδήποτε άλλης αλλαγής στις μεθόδους παραγωγής ή οργάνωσης, θα έλεγε κανείς ότι το ΑΙ, συνδυαστικά με τους ταχύτατους και άμεσους ρυθμούς απόδοσης του,δύναται να θεωρηθεί ότι εμπίπτει στον ορισμό και ερμηνεία του λόγου που αφορά την οποιαδήποτε άλλη αλλαγή στις μεθόδους παραγωγής ή οργάνωσης της επιχείρησης ή ακόμα και στον ορισμό και στην ερμηνεία της μηχανοποιήσεως και του εκσυχρονισμού που αναφέρει ο Ν24/67 και συνεπώς να μπορεί να αιτιολογηθει ως πλεονασμός μια απόλυση για τον λόγο αυτό.
Πράγματι το ΑΙ μέχρι στιγμής έχει δείξει οτι μειώνει τον αριθμό των εργοδοτούμενων που χρειάζονται και ότι μπορεί να θεωρηθεί αντικαταστάτης του ανθρώπινου δυναμικού. Έχει περαιτέρω διαφανεί ότι το ΑΙ αποτελεί μορφή εξέλιξης για κάθε επιχείρηση που το ζητούμενο σε κάθε επιχείρηση είναι η συνεχής αναβάθμιση και εξέλιξη τόσο των υπηρεσιών/προϊόντων της όσο και των υπαλλήλων της. Σε περιπτώσεις όπου η εργασία είναι επαναλαμβανόμενη ή βασίζεται σε πρότυπα ή αφορά την εξυπηρέτηση πελατών, το AI έχει αντικαταστήσει τις ανθρώπινες θέσεις εργασίας. Αυτό βέβαια δεν συνεπάγεται ότι το AI μπορεί ή θα πρέπει να αντικαταστήσει όλες τις ανθρώπινες θέσεις εργασίας που υπάρχουν σε κάθε είδος και τομέα εργασίας. Ωστόσο η συνεχής εξέλιξη του αλλά και επιμόρφωση που δέχεται εξαιτίας της καθημερινής χρήσης του από τους ανθρώπους, δεν αποκλείει σε βάθος χρόνου το ΑΙ να έχει αντικαταστήσει το μεγαλύτερο μέρος των ανθρώπινων θέσεων εργασίας σε πολλούς τομείς και να καθιερωθεί ως η εξέλιξη που απαιτείται να έχει κάθε υγιής επιχείρηση.
Η απόλυση για λόγους πλεονασμού εξαιτίας του ΑΙ, ειδικότερα εκτός Κύπρου συμβαίνει ήδη και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις αυτές. Και στην Κύπρο θαρρώ θα έχουν προκύψει τέτοιες απολύσεις, αλλά όπως έχω προαναφέρει μέχρι στιγμής δεν το έχουμε συναντήσει τουλάχιστον δικαστικά για να δούμε και την προσέγγιση του Δικαστηρίου. Ίσως να μπορεί να θεωρηθεί θεμιτό μια επιχείρηση να τερματίζει την εργοδότηση εξαιτίας των τεχνολογικών πλεονασμών που προσφέρει το ΑΙ και ειδικότερα όταν μια θέση εργασίας καθίσταται περιττή εξαιτίας της υιοθέτησης νέων τεχνολογιών, όπως το AI. Μια δικαστική ερμηνεία του Ν. 24/67 σε συνάρτηση με τέτοια περίπτωση θα ήταν αρκετά διαφωτιστική.
Κατά πόσο μπορεί να είναι αποδεκτή μια απόλυση για λόγους πλεονασμού εξαιτίας του ΑΙ, δεν εξαρτάται μόνο από το νομικό πλαίσιο που υπάρχει αλλά και από την πολιτική κάθε επιχείρησης και τα ευρύτερα ηθικά και κοινωνικά ζητήματα. Η προστασία του εργοδοτούμενου από αυθαίρετες και/ή παράνομες απολύσεις αλλά και το δικαίωμα του να εργαστεί δεν θα πρέπει να ισοπεδωθούν από την ανάπτυξη του ΑΙ. Αντίθετα, ο εργοδοτούμενος θα πρέπει να εξοικειωθεί με το ΑΙ και το ΑΙ να είναι ο σύμμαχος του κατά την εργασία του και όχι ο εχθρός ή απειλή του. Η επανεκπαίδευση, η ανακατανομή εργασίας και άλλες παρόμοιες μέθοδοι, ίσως αποτελούν την ασπίδα προστασίας του εργοδοτουμένου έναντι της αντικατάστασης του από το ΑΙ.
Άνδρεα Μαστίχη
Head of Labour Law Sector, Senior Associate
